donderdag 21 december 2017

Dammende kunstschilder

Door Rein van der Pal

In het begin van de jaren ’70 bezocht ik de jeugdafdeling van de damclub in Oranjewoud. Dit dorp met haar koninklijke bos ligt ten oosten van Heerenveen en bestaat uit een verzameling voormalige landgoederen met lanen, parken met royale eiken en beuken en een handjevol overgebleven landhuizen. De naam is te danken aan het verblijf van Albertine Agnes, prinses van Oranje en weduwe van de Friese stadhouder Willem Frederik. Ze stichtte er in 1676 een zomerverblijf.
Iedere maandagmiddag kon je tussen half vijf en half zes terecht op de damclub in café Oord. De contributie bedroeg 0,25 cent per keer, wat later is verhoogd naar 50 cent. Jeugdleider Durk Wisman hield de financiële administratie bij op de achterkant van een sigarendoos en stelde de paring vast. Op voorgedrukte kleine witte briefjes was te lezen wie tegen wie moest. Voordat iedereen goed en wel was ingedeeld, hadden de eersten hun partij alweer beëindigd en moest er een nieuwe paring tot stand worden gebracht.
De broers Koos en Leo van Althuis waren ook lid van de jeugdclub. Ze vertelden wel eens over hun vader, Willem van Althuis, die een (bekende) kunstschilder was. Mij interesseerden die verhalen nauwelijks, ik kwam om te dammen…
Monografie

Nu, ruim veertig  jaar later, is er over de vader van mijn toenmalige clubgenoten een prachtige monografie verschenen met de titel Willem van Althuis – Achter de horizon. Susanne van den Berg vertelt het levensverhaal van de op Hatzum bij Dronrijp geboren boerenzoon. Door de talrijke illustraties zien we ook de ontwikkeling die schilder doormaakt. Waarschijnlijk zou ik aan dit boek geen aandacht hebben besteed, wanneer Van Althuis niet had gedamd. Op bladzijde 11 lezen we:
"Zo speelde hij niet onverdienstelijk op de accordeon, hield hij van schaatsen en voetballen en was hij lid van de plaatselijke damvereniging". (Dronrijp)
En iets verder op bladzijde 16 staat: 
"In de zomer maakte je lange dagen en verdiende je goed, 's winters was ik werkloos en actief in de damclub. Ik heb met dammen verschillende prijzen gewonnen". 
In een voetnoot wordt vermeld dat die prijzen werden gewonnen met het Fries dammen, maar een kniesoor die daarover valt. 

Van figuratief naar abstract

Pas rond zijn veertigste levensjaar begon Van Althuis serieus te schilderen. Aanvankelijk kende hij veel teleurstelling door-naar eigen zeggen- een gebrek aan techniek. Ook was hij nooit tevreden over zijn werk. In zijn eerste schilderijen werden mensfiguren gereduceerd tot silhouetten, maar als snel zou hij de menselijke aanwezigheid volledig uit zijn doeken verbannen. Ditzelfde gold voor de wolken, weg ermee. Geleidelijk maakte hij de overstap van figuratief naar abstract.
Kleur, licht en ruimte werden de hoofdthema’s van zijn werk. Hij zocht naar de essentie van de dingen en liet steeds meer weg. Alles moest zo simpel mogelijk worden weergegeven om stemming en sfeer te creëren. Van Althuis werkte veel vanuit het grijs. Het mengen van kleuren om het juiste palet samen te stellen kostte soms wel twee dagen. Kleurovergang is in het werk van Willem van Althuis zo geleidelijk, dat deze bijna niet waarneembaar is.
Tom Mercuur, de vroegere directeur/conservator van museum Belvedère, heeft het werk van Van Althuis vanaf het begin gepromoot. Met zijn scherpe oog voor kunst, was hij ook de eerste die twee schilderijtjes kocht. Onlangs bracht Museum Belvedère voor de tweede maal in haar bestaan een overzichtstentoonstelling van de in 2005 overleden kunstenaar, die woonde op een steenworp afstand van het museum.
Compleet werk

Susanne van den Berg heeft de (dammende) kunstenaar nooit in levende lijve ontmoet. Wel heeft ze alle mogelijke bronnen, waaronder vrouw en kinderen van de schilder, geraadpleegd voor het schrijven van dit boek. Dit heeft geresulteerd in een compleet werk, waarvan het lezen en het bekijken van de schilderijen een groot vermaak is. Achter in het boek zit een DVD met drie televisiedocumentaires over Van Althuis. In de eerste documentaire (1976) zien we een verlegen en weinig spraakzame man, die aarzelend zijn werk laat zien. In de documentaire van 1996 drukt de schilder zich in het Fries uit. Hij heeft zichtbaar meer uitstraling en zelfvertrouwen, al blijft hij bescheiden tot op het bot.
De opgave is opnieuw van A. Kowrizjkin. 
Hij wordt opgedragen aan Koos en Leo van Althuis.
Wit begint en wint.

Oplossing probleem van vorige week:
1.47-41 36x47    5.28-22 17x28
2.36-31 47x18    6.26x10 15x04
3.40-34 29x49    7.33x13  27x09
4.38-33 49x27    8.25x03!!

Geen opmerkingen:

Een reactie posten